Những vấn đề cần lưu ý chấp hành khi san, nạp lại bình chữa cháy

Thực tế đã ghi nhận nhiều trường hợp bình chữa cháy bị rò rỉ, hỏng van, nổ vỡ trong quá trình sử dụng hoặc bảo quản, gây thương tích, thiệt hại tài sản, chữa cháy không hiệu quả và làm mất niềm tin của người dân đối với phương tiện, thiết bị PCCC. Bài viết này phân tích những hiểm họa khi sử dụng bình chữa cháy sạn, nạp lại không đảm bảo chất lượng, đồng thời nêu những vấn đề cần lưu ý trong thực hiện công tác sạn, nạp bình theo đúng quy định pháp luật, nhằm nâng cao ý thức tuân thủ và bảo đảm an toàn trong toàn xã hội.   

1. Những hiểm họa, rủi ro khi dùng bình chữa cháy sạn, nạp lại không đảm bảo chất lượng   

- Hiệu quả chữa cháy kém: Nhiều cơ sở nạp sai loại chất chữa cháy hoặc nạp thiếu định lượng, kém chất lượng khi xảy ra cháy các bình chữa cháy không phát huy tác dụng. Khi nạp chất chữa cháy, nếu sử dụng không đúng nhóm chất chữa cháy (theo đám cháy) hoặc chất chữa cháy không đúng chất lượng thì hiệu quả chữa cháy sẽ giảm mạnh, thậm chí làm tăng nguy cơ cháy lan. Điển hình như trường hợp dùng bột BC nạp cho bình bột ghi nhãn ABC, khi sử dụng dập gỗ, giấy (nhóm A), bột BC chỉ có tác dụng bao phủ bề mặt, dẫn đến lửa cháy âm và tái bùng nhanh chóng. Nạp thiếu khối lượng hoặc áp suất, việc nạp thiếu chất chữa cháy hoặc khí đẩy, không cân/đo, không thử kín sẽ dẫn đến thời gian phun ngắn, tầm phun kém, giảm hiệu quả chữa cháy (ví dụ: Bình bột 4 kg chỉ nạp ~3 kg, đồng hồ không chỉ báo kim vào vùng xanh; khi cháy tại các khu vực khó tiếp cận, bình chữa cháy không phun tới 3–4 m nên không tạo được “bức tường” bột che chắn.

- Nguy cơ cháy, nổ từ chính bình chữa cháy: Bình chữa cháy có một số loại là thiết bị chịu áp lực cao (ví dụ như bình chữa cháy khí C02). Nếu thân bình, van hoặc gioăng do chịu áp lâu dài mà không được kiểm tra, thử nghiệm, đánh giá đảm bảo theo yêu cầu của tiêu chuẩn, quy chuẩn có thể gây mất an toàn (nổ vỏ bình) khi san nạp lại hoặc trong quá trình tái sử dụng. 

- Không phát hiện hư hỏng cơ khí, làm mất tác dụng chữa cháy: Trên bình chữa cháy đã sử dụng lâu ngày có thể phát sinh các lỗi cơ khí, nhưng khi san, nạp không được phát hiện, sửa chữa kịp thời dẫn đến bình không kích hoạt được trong 5-10 giây đầu hoặc kích hoạt nhưng không hoạt động đúng cách. Điển hình như trường hợp chốt an toàn gỉ kẹt, người dùng kéo gãy chốt nhưng cò vẫn không bóp được hoặc ống mềm/vòi phun bị nứt dẫn đến chất chữa cháy bị thổi ngược về phía người sử dụng. 

- Người sử dụng nhầm lẫn “tem kiểm tra”, “tem dịch vụ nạp” với tem kiểm định, không thực hiện kiểm định hoặc kiểm tra theo giấy phép lưu thông được cấp để xác định chất lượng, dán tem/ghi nhãn theo quy định. Các tem dịch vụ chỉ cho biết sản phẩm đã nạp/bảo dưỡng nhưng không chứng minh bình đủ điều kiện pháp lý/kỹ thuật để lưu thông, sử dụng (khi thuộc diện quản lý). 

- Mất niềm tin của cộng đồng: sự cố bình chữa cháy kém chất lượng làm giảm ý thức trang bị phương tiện PCCC của người dân. 

2. Những quy định pháp luật cần chấp hành khi san, nạp lại bình chữa cháy và lưu ý để san chiết, nạp đúng quy định

- Thời hạn sử dụng của bình chữa cháy do nhà sản xuất quy định nhưng phải phù hợp với tiêu chuẩn công bố áp dụng. Đối với bình chữa cháy đã hết thời hạn sử dụng theo quy định của tiêu chuẩn kỹ thuật tương ứng được nhà sản xuất công bố (ví dụ: TCVN 7435-2) hoặc theo quy định của nhà sản xuất, bình chữa cháy đã qua sử dụng, bình chữa cháy có dấu hiệu hư hỏng khi tiến hành nạp, sạc lại cần đáp ứng các yêu cầu: (1)Bình chữa cháy là loại có thể nạp, sạc lại theo công bố của nhà sản xuất và tiêu chuẩn kỹ thuật tương ứng; (2)Hoạt động nạp, sạc lại bình chữa cháy phải tuân thủ quy định pháp luật về sản xuất, kinh doanh, bảo hộ nhãn hiệu(*); (3)Người thực hiện nạp, sạc lại bình chữa cháy phải đáp ứng các yêu cầu về trình độ, kinh nghiệm theo các tiêu chuẩn tương ứng được nhà sản xuất công bố (ví dụ: TCVN 7435-2).

- Để hạn chế các trường hợp nạp sai, sử dụng chất chữa cháy không đúng chất lượng hoặc không phù hợp, tại các tiêu chuẩn kỹ thuật như NFPA 11 (Foam) có yêu cầu sử dụng Alcohol-Resistant Foam cho chất lỏng phân cực/có cồn; tại TCVN 7435-1/-2 (ISO 11602-1/-2) và hướng dẫn của một số nhà sản xuất: lựa chọn đúng loại/nhóm tác dụng của bình và không trộn lẫn các loại chất chữa cháy. Tại TCVN 7435-2 quy định bình chữa cháy sau nạp phải cân/đo độ đầy, kiểm áp, thử kín; tại NFPA 10 (về bình chữa cháy xách tay) cũng quy định bình chữa cháy sau khi nạp lại phải xác nhận khối lượng/áp suất danh định, kiểm tra rò rỉ và ghi thẻ dịch vụ. Để phòng ngừa các tai nạn hỏng hóc phụ kiện trong quá trình sử dụng hoặc nổ vỏ bình chữa cháy, TCVN 7435-2/NFPA 10 đều có quy định kiểm tra định kỳ thân bình, van, cò, chốt, vòi/lăng, thay chi tiết hư hỏng, thử thủy lực và thử áp cụm vòi phải thực hiện theo chu kỳ/áp suất nhà sản xuất và tiêu chuẩn.

- Khoản 1, Điều 23 Nghị định 105/2025/NĐ-CP ngày 15/5/2025 của Chính phủ quy định: Phương tiện phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ và vật liệu, cấu kiện ngăn cháy, chống cháy theo danh mục quy định tại Phụ lục V kèm theo Nghị định này trước khi lưu thông trên thị trường phải được cơ quan có thẩm quyền quy định tại khoản 6 Điều này cấp phép lưu thông (có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2025). Khoản 1, Điều 46 Nghị định 105/2025/NĐ-CP ngày 15/5/2025 của Chính phủ quy định: Việc cấp Giấy chứng nhận kiểm định phương tiện phòng cháy và chữa cháy, quản lý, sử dụng tem kiểm định phương tiện phòng cháy và chữa cháy được tiếp tục thực hiện đến hết ngày 30 tháng 6 năm 2026 (danh mục phương tiện PCCC và việc kiểm định phương tiện PCCC thực hiện theo quy định tại Điều 38 và Phụ lục VII kèm theo Nghị định 136/2020/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung theo quy định tại khoản 13 Điều 1 và Phụ lục VII kèm theo Nghị định số 50/2024/NĐ-CP). Theo đó, theo đó bình chữa cháy khi được sản xuất mới, lắp ráp, hoán cải trong nước hoặc nhập khẩu trước khi đưa vào lưu thông phải được kiểm định và dán tem kiểm định hoặc cấp phép lưu thông phương tiện phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ.

- Các bình sau khi nạp, sạc lại phải được đánh giá chất lượng tương tự bình chữa cháy sản xuất mới, chấp hành đầy đủ các quy định về kiểm định phương tiện PCCC hoặc cấp phép lưu thông phương tiện phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ.

(*)Lưu ý: Trường hợp cửa hàng kinh doanh tự ý nạp lại bình chữa cháy và bán ra thị trường (vẫn giữ nguyên thương hiệu, nhãn mác cũ trên bình) có thể dẫn đến hành vi xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu theo Luật sở hữu trí tuệ, hoặc hành vi cung cấp thông tin trung thực, chính xác về hàng hóa, làm giả, làm sai lệch nội dung ghi nhãn hàng hóa theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

3. Trách nhiệm của nhà sản xuất/nhập khẩu trong san nạp, bảo dưỡng và thu hồi phương tiện PCCC

Ngoài việc chấp hành quy định của pháp luật về PCCC và CNCH như nêu  ở trên. Theo quy định pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hóa và quy định pháp luật về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, nhà sản xuất có trách nhiệm:

- Công bố tiêu chuẩn và nhãn bắt buộc: Công bố TCVN/ISO hoặc tiêu chuẩn cơ sở; ghi rõ loại chất chữa cháy, khối lượng nạp danh định, áp suất làm việc và thử áp, năm sản xuất, số seri/QR, “có/không thể tái nạp”, chu kỳ bảo dưỡng và thử thủy lực, tuổi thọ tối đa, điều kiện bảo quản, cảnh báo không trộn lẫn.

- Hướng dẫn kỹ thuật bằng tiếng Việt: Cung cấp sổ tay bảo dưỡng - nạp: quy trình nạp, dung sai khối lượng, kiểm tra sau nạp (áp suất, rò rỉ, vận hành khô), vật tư tương thích; tiêu chí loại bỏ theo TCVN 7435-2/ISO 11602-2.

- Ủy quyền và kiểm soát mạng lưới dịch vụ: Công bố cơ sở dịch vụ ủy quyền; đào tạo - cấp chứng nhận cho kỹ thuật viên; cung ứng phụ tùng/chất chữa cháy đúng loại; yêu cầu cơ sở dịch vụ cập nhật hồ sơ điện tử từng lần nạp (seri, khối lượng, áp suất, người thực hiện, lô chất).

- Bảo đảm tương thích chất chữa cháy khi nạp: Công bố loại chất tương thích; **không trộn lẫn**; với chất lỏng phân cực/có cồn phải chỉ định **AR-AFFF**; với CO₂ quy định khối lượng nạp, kiểm rò rỉ và an toàn thông hơi khi sử dụng.

- Truy xuất - hậu kiểm và báo cáo sự cố: Thiết lập seri/lô, QR tra cứu; lưu hồ sơ trong thời gian quy định; tiếp nhận - xử lý khiếu nại; báo cáo cơ quan quản lý khi có rủi ro mất an toàn.

- Thu hồi bắt buộc khi mất an toàn: Nhà sản xuất phải có trách nhiệm thu hồi/sửa chữa/đổi mới hoặc hoàn chi phí khi có lỗi về chất lượng phương tiện PCCC, CNCH, thông báo công khai và phối hợp cơ quan quản lý theo Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. 

- Tiêu chí loại bỏ và xử lý cuối vòng đời: Công bố tiêu chí loại bỏ (móp sâu, gỉ ăn mòn, ren hỏng, quá hạn thử thủy lực/tuổi thọ…); hướng dẫn xả bỏ an toàn chất chữa cháy và xử lý môi trường.

- Đảm bảo điều kiện pháp lý trước khi bán: bình chữa cháy phải được thử nghiệm, đánh giá chất lượng, được cấp Giấy chứng nhận kiểm định, dán tem kiểm định hoặc Giấy phép lưu thông trước khi lưu thông ra thị trường.

4. Khuyến cáo của Cục Cảnh sát PCCC và CNCH đối với gia đình/ cơ sở khi trang bị các bình chữa cháy

Cục Cảnh sát PCCC và CNCH khuyến cáo người dân, doanh nghiệp khi trang bị bình chữa cháy cần tuân thủ 5 nguyên tắc như sau:

a) Mua đúng: cửa hàng uy tín; nhãn đầy đủ; (nếu thuộc diện) có giấy phép lưu thông/tem kiểm định.

b) Đặt đúng: gần lối thoát; dễ thấy – dễ lấy – dễ thao tác.

c) Lựa chọn đúng: chất chữa cháy, phù hợp với nguy cơ cháy của cơ sở.

d) Kiểm tra thông tin giấy chứng nhận kiểm định và tem kiểm định phương tiện PCCC tại địa chỉ website của Cục Cảnh sát PCCC và CNCH, Bộ Công an: https://tracuu.canhsatpccc.gov.vn/. Cách tra cứu: nhập số tem kiểm định hoặc số giấy chứng nhận kiểm định, kết quả kiểm tra được các dữ liệu: Số giấy, ngày cấp, số tem, mã ký hiệu phương tiện, giấy chứng nhận kiểm định phương tiện PCCC.

e) Kiểm tra, bảo dưỡng thường xuyên các bình chữa cháy đúng quy định tại TCVN 7435-1/2 hoặc các tiêu chuẩn tương đương.

Khi phát hiện bình chữa cháy có dấu hiệu hư hỏng, hết khí cần thay thế, bảo dưỡng tại cơ sở uy tín, có năng lực, sản phẩm sau khi san, nạp lại được kiểm tra, đánh giá chất lượng đầy đủ

  5. Kết luận   

Bình chữa cháy là phương tiện chữa cháy quan trọng, phổ biến, nhưng nếu san, nạp lại không đảm bảo chất lượng sẽ trở thành mối hiểm họa. Tuân thủ pháp luật, lựa chọn dịch vụ uy tín, kiểm tra định kỳ và nâng cao ý thức là giải pháp quan trọng. Cục Cảnh sát PCCC và CNCH khuyến cáo cần “phòng ngừa trước - tuân thủ nghiêm - xử lý kịp thời” để bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân, doanh nghiệp./.

Phòng Quản lý khoa học – công nghệ và kiểm định phương tiện PCCC và CNCH/Cục Cảnh sát PCCC và CNCH