Cảnh báo khẩn về mức tăng nhiệt độ kỷ lục toàn cầu

Báo cáo cho biết nhiệt độ trung bình năm 2024 có thể đã vượt mức 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp (1850-1900). Các chuyên gia của WMO nhấn mạnh rằng thuật ngữ "có thể" được sử dụng do vẫn còn tranh luận khoa học về việc xác định chính xác mức nền nhiệt thời kỳ tiền công nghiệp.

Dữ liệu ước tính cho thấy nhiệt độ trung bình toàn cầu năm 2024 cao hơn khoảng 1,55°C, với biên độ sai số ±0,13°C, đánh dấu lần đầu tiên mức tăng nhiệt vượt quá giới hạn cảnh báo trong Hiệp định Paris về Biến đổi Khí hậu.

Các chỉ số khí hậu tiếp tục xấu đi

Theo Chris Hewitt, Giám đốc Dịch vụ Khí hậu của WMO, một số hệ quả của biến đổi khí hậu sẽ không thể đảo ngược trong hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm.

• Nồng độ khí nhà kính ở mức cao nhất trong 800.000 năm qua: Lượng khí CO₂ trong khí quyển tiếp tục tăng, thúc đẩy xu hướng nóng lên toàn cầu.
• Tốc độ tan băng đạt mức kỷ lục: Ba năm qua chứng kiến sự mất mát khối lượng băng lớn nhất trong lịch sử, khiến mực nước biển dâng nhanh gấp đôi so với giai đoạn đầu quan trắc vệ tinh.
• Thời tiết cực đoan gia tăng: Năm 2024 chứng kiến số lượng người sơ tán do thiên tai cao nhất trong 16 năm qua, do các hiện tượng bão, lũ lụt, hạn hán và cháy rừng gia tăng.
• Nhiệt độ đại dương tiếp tục tăng: Nhiệt độ trung bình đại dương năm 2024 đạt mức cao nhất trong 65 năm theo dõi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái biển và nguồn thực phẩm của hơn 1/3 dân số thế giới.

Mặc dù mức tăng nhiệt 1,5°C trong một năm chưa có nghĩa là mục tiêu dài hạn của Thỏa thuận Paris đã bị phá vỡ, nhưng Tổng Thư ký WMO Celeste Saulo cảnh báo rằng thế giới đang ngày càng tiến gần đến ranh giới nguy hiểm.

Cảnh báo từ các nhà khoa học và lãnh đạo toàn cầu

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres tuyên bố:

“Trái đất đang phát đi những tín hiệu cảnh báo ngày càng mạnh mẽ. Tuy nhiên, báo cáo này cho thấy chúng ta vẫn có thể giữ mức tăng nhiệt dưới 1,5°C trong dài hạn. Các nhà lãnh đạo cần hành động ngay, thúc đẩy năng lượng tái tạo và đưa ra các kế hoạch khí hậu mới trong năm nay.”

Trong khi đó, tại Hoa Kỳ – nền kinh tế lớn nhất thế giới và là quốc gia phát thải khí nhà kính lớn thứ hai, chính phủ đã sa thải các nhà khoa học khí hậu chủ chốt, loại bỏ dữ liệu về khí hậu khỏi các trang web chính phủ, và bãi bỏ nhiều quy định về môi trường, khiến các chuyên gia lo ngại về khả năng hợp tác khoa học quốc tế.

Dù vậy, WMO khẳng định dữ liệu năm 2024 không bị ảnh hưởng và vẫn dựa trên nhiều nguồn khác nhau, bao gồm nhưng không giới hạn ở dữ liệu từ Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA).

Nóng lên toàn cầu chưa chính thức vượt ngưỡng 1,5°C dài hạn

Dù năm 2024 có mức nhiệt trung bình cao hơn 1,5°C, nhưng trung bình nhiệt độ toàn cầu trong nhiều thập kỷ qua dao động trong khoảng 1,34-1,41°C, có nghĩa là ngưỡng 1,5°C trong dài hạn theo Hiệp định Paris vẫn chưa bị chính thức phá vỡ.

Báo cáo cũng cho biết, sự gia tăng nhiệt độ kỷ lục trong năm 2023 và 2024 không chỉ do phát thải khí nhà kính mà còn bị ảnh hưởng bởi hiện tượng El Niño, chu kỳ mặt trời, một vụ phun trào núi lửa lớn và sự sụt giảm của các sol khí làm mát.

WMO đang phối hợp với Ủy ban Liên Chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) để tăng cường theo dõi biến đổi khí hậu dài hạn.

Đại dương nóng lên nhanh chóng

Khoảng 90% lượng nhiệt bị giữ lại bởi khí nhà kính được đại dương hấp thụ, và tốc độ này đã tăng gấp đôi trong hai thập kỷ qua.

Nhà hải dương học Karina von Schuckmann từ Mercator Ocean (Pháp) cho biết:

“Nhiệt độ đại dương tiếp tục tăng và năm 2024 đánh dấu mức nhiệt kỷ lục trong 65 năm quan trắc.”

Theo WMO, năm 2024 ghi nhận diện tích băng biển Nam Cực ở mức thấp thứ hai trong lịch sử, cùng với 18 năm có diện tích băng biển Bắc Cực thấp nhất đều nằm trong 18 năm qua.

Thiệt hại do thời tiết cực đoan tiếp tục tăng

• Hơn 100.000 người bị ảnh hưởng trực tiếp bởi bão, cháy rừng, lũ lụt và hạn hán trong năm 2024.
• Khủng hoảng lương thực trầm trọng tại ít nhất 18 quốc gia do xung đột, hạn hán và giá lương thực trong nước tăng cao.
• Bão nhiệt đới Chido, xảy ra ngày 14/12/2024, đã gây ra thiệt hại lớn tại Mayotte (Pháp), Mozambique và Malawi.

Tuy nhiên, theo John Kennedy, đồng chủ tịch nhóm chuyên gia WMO về Giám sát và Đánh giá Khí hậu, số lượng người di dời cao không hẳn là điều tiêu cực:

“Hệ thống cảnh báo sớm hiệu quả giúp nhiều người rời khỏi vùng nguy hiểm trước thiên tai, do đó số lượng người sơ tán tăng lên nhưng số ca tử vong giảm đáng kể.”

Báo cáo nhấn mạnh rằng, ngay cả trong kịch bản giảm phát thải thấp nhất, nhiệt độ đại dương vẫn sẽ tiếp tục tăng đến cuối thế kỷ 21.

Theo các chuyên gia, biến đổi khí hậu đang làm suy thoái hệ sinh thái biển, giảm đa dạng sinh học và làm suy yếu khả năng hấp thụ carbon của đại dương, từ đó thúc đẩy hiện tượng bão mạnh hơn và mực nước biển dâng cao hơn.

Tổng Thư ký WMO Celeste Saulo kêu gọi các nước cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào các hệ thống cảnh báo sớm, dịch vụ thời tiết và khí hậu để xây dựng cộng đồng an toàn và chống chịu tốt hơn trước khủng hoảng khí hậu.

“Chỉ có một nửa số quốc gia trên thế giới có hệ thống cảnh báo sớm đầy đủ. Điều này cần phải thay đổi ngay lập tức.”